De betekenis van mijlpaal: een belangrijke gebeurtenis in een mensenleven of in de geschiedenis. Er is een bepaalde uitdaging overwonnen of een doel bereikt dat je graag met de rest van de wereld wilt delen. Een mijlpaal! Vroeger waren mijlpalen echter… ehm, echte mijlpalen!

De oorspronkelijke betekenis van een mijlpaal is een paal die de afstand in mijlen aangeeft. Dit hebben we aan de Romeinen te danken: op hun belangrijkste wegen plaatsen zij tweeduizend jaar geleden al stenen obelisken die deze functie vervulden. Dit was bijvoorbeeld de afstand tot de volgende mijlpaal of tot de poorten van een belangrijke stad.

De Romeinen noemden zo’n paal een Milliarium. Ook in Nederland hebben we een aantal van deze klassieke richtingaanwijzers gehad (volgens Wikipedia zijn er hier twaalf gevonden)! Toentertijd hadden ze echter niet alleen een navigeerfunctie: mijlpalen gaven ook aan wie het voor het zeggen had in een gebied. Dit ging soms zelf zo ver dat bepaalde plaatsen minder goed of zelfs niet genoemd werden.

Later zijn we deze Milliaria ook metaforisch gaan zien: het behalen van een mijlpaal ging synoniem staan aan het bereiken van een bepaald doel. In het Engels is iets vergelijkbaars gebeurd: daar noemen ze een mijlpaal een milestone.

Leuk feitje: In Rome stond één mijlpaal die boven alle andere ging: de Milliarium Aureum. Deze stond ooit in het Forum Romanum en gaf het punt aan waar alle Romeinse wegen zouden beginnen. Het spreekwoord ‘Alle wegen leiden naar Rome’ komt hiervandaan!

De etymologie achter mijlpaal

Mijlpaal is de Nederlandse interpretatie van het Latijnse milliarium, bestaande uit de woorden mijl en paal.

Mijl komt als mile in 1236 voor het eerst binnen in onze taal. Toen betekende het al mijl of afstandsmaat. De eerste referentie naar mijlpaal vinden we ook in dit woord: in 1599 stond mijle voor duizend passen of een mijlpaal. Mijl is een leenwoord uit het Latijnse milia (mijlen). Dit is op zijn beurt een verkorting van mīlle passuum: duizend Romeinse dubbelpassen (wat weer ontleend is van het Latijnse woord voor duizend, mīlle). Een mijl gaf in essentie dus tweeduizend passen aan!

De toevoeging van het woordje -paal lijkt in eerste instantie een beetje gek: mijlpalen waren stenen obelisken – en een paal verwijst naar een langwerpig stuk hout.Toch is het best logisch! De meeste mijlpalen hebben namelijk de ‘ronde’ vorm van een paal. Daarnaast gaf paal (sinds 1123 in onze taal als pāl) gaf in de Middeleeuwen ook de afbakening van een grens aan of een stuk oppervlakte. Dit maakt ook die metaforische betekenis ineens een stuk logischer, niet?

Nog een leuk feitje: Tegenwoordig is vooral de moderne Engelse mile bekend. Deze staat voor 1.609 meter. Vroeger hadden we echter ook de Hollandse mijl! Die was gelijk aan één uur lopen en varieerde van 4,4 tot 6,3 km. De ‘tweeduizend Romeinse passen’ staan voor 1400 tot 1500 meter.

Meer etymologievoer: de florissante betekenis achter floreren
Wist je dat… een foto vroeger ook wel een lichtbeeld genoemd werd?