De meedogenloze betekenis achter dinosaurus

Dinosauriërs waren stoere wezens die tot zo’n 65 miljoen jaar geleden, aan het einde van het Krijt, over onze aardbol rondbanjerden. Het wordt algemeen aangenomen dat een gigantische meteorietaanslag een einde maakte aan hun heerschappij. Hun naam is dan ook gekozen om hun grootsheid en meedogenloosheid aan te geven. Letterlijk vertaald is de betekenis van dinosaurus: verschrikkelijke hagedis.

De geschiedenis van het woord dinosaurus is in de handen van Engelsman Richard Owen (paleontoloog en oprichter National History Museum). In 1842 bedacht hij de wetenschappelijke naam Dinosauria om een groep pas ontdekte fossielen van gigantische reptielen te beschrijven. Dinosauria is een samenstelling van de Oudgriekse woorden deinós (verschrikkelijk) en saũros (hagedis).

Gek gekozen?

Oorspronkelijk bedacht Owen dinosaurus om de twee dino’s die als eerste beschreven zijn, de Iguanodon en de Megalosaurus, af te bakenen. Algauw groeide dit natuurlijk helemaal uit de klauwen toen het ene na het andere gigantische hagedissenfossiel opgegraven werd. Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit de vondst van de Tyrannosaurus Rex. Bij zijn vondst in 1874 was het de tot dan toe grootste dinosauriër, met een lengte van dertien meter. De betekenis van zijn naam is dan ook treffend: koning-tiransauriër.

Achteraf gezien is dinosauria echter wel een beetje gek gekozen. In de eerste plaats zegt het niets over hun lichamelijke eigenschappen (wat maakt een dino een dino?) en ten tweede zijn het niet allemaal gigantische hagedissen of reptielen. Die huismus die zo nu en dan vrolijk door je tuin kwettert? Dat is ook gewoon een afstammeling van Tyrannosaurus Rex en consorten!

Een leuk feitje: Vogels zijn een van de weinige nog levende afstammelingen van dinosauriërs. Hoewel wetenschappers hier al snel achter kwamen, doopten ze onze gevederde dinovrienden toch tot de officiële klasse der vogels: Aves.

Dinosaurus in de Nederlandse taal

Kijken we naar de herkomst van dinosaurus in de Nederlandse taal, dan blijkt ook dat wij vroeger het idee hadden dat ze enkel gigantisch waren. ‘Dinosauria: eene orde van voorwereldlijke dieren, welke minstens de grootte moeten hebben gehad van olifanten’, schreven we volgens de Etymologiebank in 1912. In 1916: dinosaurus, groot uitgestorven reptiel. Zelfs tegenwoordig is de officiële definitie prehistorische reuzenhagedis. Al kun je iemand met verouderde ideeën ook een dinosaurus noemen.

Zeer waarschijnlijk wandelden er in de prehistorie trouwens een boel dino’s rond in Nederland. Toch zijn hier helaas nooit veel fossielen van opgedoken. Nabij Maastricht zijn er in 1883 overblijfselen gevonden van wat waarschijnlijk een hadrosaurus geweest moet zijn. Deze herbivoor was ongeveer een meter of vier lang en werd vanwege haar brede bek ook wel de eendensnaveldino genoemd. Stoer!

Nog een leuk feitje: Tot 1993 werden dinosauriërs vooral bij hun wetenschappelijke naam benoemd. De film Jurassic Park populariseerde de term dino, een woord dat wij Nederlanders dankbaar overnamen.

Meer etymologievoer: de medische herkomst van nostalgie
Wist je dat… het woord elektriciteit afgeleid is van barnsteen?