De medische betekenis achter nostalgie
Nostalgie is het verlangen naar het (persoonlijke) verleden. Iets waar tv, games, maar ook kranten en muziek (denk aan de Top 2000) gretig op inspelen. De betekenis achter nostalgie is echter te wijten aan een totaal ander woord: heimwee.
We schrijven de Zwitserse stad Bern, een zekere dag in 1592. Een arts komt erachter dat veel van zijn patiënten eigenlijk niet uit dit bergachtige plaatsje weg durven. Iedereen die dit namelijk doet, krijgt een verschrikkelijk verlangen om weer terug te komen. Heimweh noemde hij dit verschijnsel. Dit is een samenstelling van de Duitse woorden Heim (Huis) en Weh (pijn, verdriet). Een kleine honderd jaar later, vond de Zwitserse arts Johannes Hofer dat dat Heimweh wel heel vaak voorkomt. Hij besluit dat het écht een aandoening moet zijn, en geeft het in zijn proefschrift een wetenschappelijke naam: nostalgia.
Leuk feitje: Het Duits kent ook antoniem (een tegenovergesteld woord) van heimwee: Fernweh. Dit staat voor het verlangen naar onbekende situaties of de tegenzin die komt bij het terug moeten keren van een vakantie.
Een verhaal van twee synoniemen
Nostalgia is zogenoemd Neolatijn: Latijn dat wetenschappers zonder toestemming van de Romeinen helemaal zelf bedacht hebben. Om het nog verwarrender te maken, is het opgebouwd uit twee Griekse woorden: nóstos ‘terugkeer’ en álgos ‘pijn’. De Fransen namen dit vervolgens over als nostalgie en na een gezellig onderonsje met Napoleon belandde het ook in ons land.
Ondanks de spelling, betekende nostalgie dus gewoon heimwee! De eerste officiële definitie (uit 1824) is volgens de etymologie: heimwee, de met zwaarmoedigheid gepaarde begeerte naar het vaderland. Ook in veel andere landen waren nostalgie en heimwee synoniem aan elkaar. In tegenstelling tot Nederland werd heimwee doorgaans echter letterlijk vertaald: de Fransen noemden het mal du pays en de Engelsen homesick.
Nostalgie en de Romantiek
De reden dat we tegenwoordig toch een onderscheid kennen, is te wijten aan de geschiedenis. In het begin van de 19e eeuw floreerde de Romantiek; een kunststroming die meer aandacht gaf aan de subjectieve kant van de kunst. Gevoel, zintuigen en verbeelding werden steeds belangrijker. Hierbij kwam een groeiend verlangen naar het verleden, omdat het westen van Europa in korte tijd drastisch veranderde (denk aan de Franse en Industriële Revolutie). Hierdoor werd de huidige definitie van nostalgie steeds populairder.
Maar als je rebels wilt doen, mag je dus nog best heimwee als betekenis van nostalgie opschrijven. We moeten die goede oude tijd in ere houden, toch?
Nog een leuk feitje: Inspelen op nostalgie is niet alleen iets van tegenwoordig. Wim Sonneveld’s nummer Het Dorp (1974) blikt bijvoorbeeld terug op het Nederland van vroeger, en de bekende film Grease uit 1978 geeft een geromantiseerd beeld van de Verenigde Staten uit de jaren ’50.
Meer leesvoer: de drassige herkomst van dorp
Wist je dat… we muziek te danken hebben aan de Griekse muzen?
