De knagende etymologie van eekhoorn

Is ‘ie niet schattig? De eekhoorn is met zijn spitse oortjes en volle pluimstaart altijd een leuke verrassing tijdens een boswandeling. Maar waarom noemen we ‘m nou eigenlijk eekhoorn? Misschien vanwege acorn, de Engelse naam voor eikeltje? Ik neem je mee naar de etymologie van eekhoorn!

Volgens het Etymologische Woordenboek van het Nederlands, vindt de etymologie van eekhoorn zijn oorsprong bij het Proto-Germaanse woord aikwern (spreek die vooral eens uit!) of aikuma. Het Proto-Germaans is een reconstructie van de taal die ze tijdens en voor de Romeinse Tijd in het noorden en westen van Europa spraken. Volgens sommige etymologen komt dit op zijn beurt van het eveneens Proto-Germaanse aik (snel bewegen) en/of uoiuer (eekhoorn, knaagdier). Snel bewegend knaagdier! Mogelijk ligt de roots van eekhoorn zelfs in het Proto-Indo-Europese woord voor knaagdier: héihur.  

Leuk feitje: De etymologie van de Engelse vertaling squirrel is ook best bijzonder. Dat komt namelijk van het Oudgriekse skiouros, en betekent letterlijk: schaduwstaart.

Invloed van eik en hoorn op eekhoorn

De invloed van (de woorden) eik en hoorn zorgde er in de Germaanse landen voor dat de naam van het beestje veranderde. Halverwege de Middeleeuwen, rond 1240, was de Nederlandse naam voor eekhoorn bijvoorbeeld al ecorn of ee(n)coren.  Het Oud-Engels had het over ācwern, het Oudsaksisch sprak over ēkhorn en het Oudhoogduits zei eihhurno of eihhorno. Met een mooi woord kun je stellen dat eekhoorn dus het gevolg is van volksetymologie: het veranderen van spelling en uitspraak door toedoen van de mens.

Ons huidige Eekhoorn is dus een samenstelling, bestaande uit eek en hoorn. Eek is in dit geval, inderdaad, vernoemd naar de eik (in de Friese taal is eik zelfs tegenwoordig nog eek). En dat hoorn in eekhoorn? Nou, dat is gewoon stomtoevallig, want de eekhoorn heeft helemaal geen hoon. Waarschijnlijk is het simpelweg een verbastering van -orn. Toch is het tweede deel van zijn naam van grote invloed geweest. De wetenschappelijke naam voor het knaagdier, officieel ingevoerd in 1748, is Sciuridae: de gehoornde.

Hoewel onze eekhoorn dus niet van acorn komt(dat betekende oorspronkelijk ‘open land’), heeft de eikenboom toch veel te maken met onze huidige benaming van eekhoorn!

Nog een leuk feitje: Er is ook een type vlinder dat de eekhoorn wordt genoemd, de Stauropus Stauropus fagi. Het beestje heet zo vanwege de eekhoorn-achtige houding die de rups aanneemt als ‘ie zich bedreigd voelt.

Meer etymologievoer: de etymologie van konijn
Wist je dat… foto oorspronkelijk lichtbeeld betekende?