De etymologie van eekhoorn
De eekhoorn is met zijn spitse oortjes en volle pluimstaart altijd een leuke verrassing tijdens een boswandeling. Maar waarom heet een eekhoorn nou eigenlijk eekhoorn? Ik neem je mee naar de etymologie van eekhoorn!
Eekhoorn is een samenstelling, bestaande uit eek en hoorn. Eek vernoemd naar de eik (in de Friese taal is eik zelfs tegenwoordig nog eek). Het hoorn is wat moeilijker: dit is waarschijnlijk een verbastering van -orn. Toch is het “hoorn” in zijn naam van invloed geweest. De wetenschappelijke naam voor het knaagdier, officieel ingevoerd in 1748, is Sciuridae: de gehoornde.
Eekhoorn komt waarschijnlijk van het Proto-Germaanse aik (snel bewegen) en/of uoiuer (eekhoorn, knaagdier). Oorspronkelijk zou het staan voor “snel bewegend knaagdier”. Volgens het Etymologische Woordenboek van het Nederlands, is dit vervolgens uitgegroeid tot het eveneens Proto-Germaanse aikwern. Spreek dit zeker eens uit, en je hoort de overeenkomsten.
Het Proto-Germaans is een reconstructie van de taal die ze tijdens en voor de Romeinse Tijd in het noorden en westen van Europa spraken. Mogelijk gaat de roots van eekhoorn zelfs nog verder terug, tot het Proto-Indo-Europese woord voor knaagdier: héihur.
Leuk feitje: De etymologie van de Engelse vertaling van eekhoorn, squirrel, is ook best bijzonder. Dat komt namelijk van het Oudgriekse skiouros, en betekent letterlijk: schaduwstaart.
Invloed van eik en hoorn op eekhoorn
De invloed van (de woorden) eik en hoorn zorgde er in de Germaanse landen voor dat de naam van het beestje veranderde. Aikwern werd halverwege de Middeleeuwen, rond 1240, door ons Nederlanders verbasterd tot al ecorn of ee(n)coren. Het Oud-Engels had het over ācwern, het Oudsaksisch sprak over ēkhorn en het Oudhoogduits zei eihhurno of eihhorno. Met een mooi woord kun je stellen dat eekhoorn dus het gevolg is van volksetymologie: het veranderen van spelling en uitspraak door toedoen van de mens.
Hoewel onze eekhoorn dus niet van het Engelse acorn komt (dat betekende oorspronkelijk ‘open land’), heeft de eikenboom toch veel te maken met onze huidige benaming van eekhoorn!
Nog een leuk feitje: Er is ook een type vlinder dat de eekhoorn wordt genoemd, de Stauropus Stauropus fagi. Het beestje heet zo vanwege de eekhoorn-achtige houding die de rups aanneemt als ‘ie zich bedreigd voelt.
Meer etymologievoer: de etymologie van konijn
Wist je dat… foto oorspronkelijk lichtbeeld betekende?
