De etymologie achter monster
Monster. Een verzonnen wezen, die je ’s nachts niet graag wilt tegenkomen. Vaak hebben ze een weerzinwekkend, angstwekkend uiterlijk en zijn ze een graag gezien onderdeel in boeken, games en films. Vroeger was een monster echter helemaal niet zo weerzinwekkend! Ik neem je mee naar de etymologie achter monster.
De etymologie van monster vindt zijn oorsprong in het Romeinse Rijk. Het woord is te herleiden aan het Latijnse monstrum. Dit stond voor waarschuwend voorteken, wonderbare gebeurtenis of wezen dat de wil der goden kenbaar maakt. Monstrum is op zijn beurt afgeleid van monēre: waarschuwen.
Een monster was in de Oudheid dus in feite een teken dat er iets bijzonders stond te gebeuren. Halverwege de Middeleeuwen (zo rond het jaar 1100) kreeg het woord zelfs een christelijke lading. Als de Fransen monstre zeiden, bedoelden ze hier een wonder of legendarisch wezen mee. Een teken van God.
Leuk feitje: Het Latijnse woord voor waarschuwen, monēre, is de bron voor nog een aantal woorden in onze taal. Ook monument, monitor en (aan)manen komen ervandaan!
Van voorteken tot gedrocht
Hoe we uiteindelijk op weerzinwekkend gedrocht zijn gekomen? Dat komt volgens het Engelse Etymonline doordat de focus steeds meer lag op die legendarische wezens. Wezens die niet (kunnen) bestaan. In het Christelijke geloof werden abnormale wezens steeds meer geassocieerd werden lurkende duisternis en kwade voortekenen. Rond 1100 ging in het Frans de betekenis in de tijdsspanne van slechts één eeuw al van wonder naar gedrocht of monsterlijk persoon.
Toen monster in de 13e eeuw als monstrum (direct overgenomen van de Latijnse spelling) in onze taal kwam, stond het direct al voor vreemdsoortig wezen. Monstrum seghet dat Latijn, dat in Dietsche mach wonder zijn: wat in het Nederlands een vreemdsoortig wezen is, noemt het Latijn een monstrum. In 1348 was dit al getransformeerd tot gedrocht: in sinen woorden temmede hi de monstre (met zijn woorden bedwong hij de duivelse gedrochten). Laatstgenoemde definitie heeft standgehouden!
Nog een leuk feitje: Monster wordt natuurlijk ook in de scheikunde gebruikt als proefstuk. Een monster van iets nemen! Dit komt van het Latijnse werkwoord monstrare: tonen, wijzen (ook een afleiding van monstrum). Bijzonder genoeg maakten vooral handelaars gebruik van deze term. Monster betekende in 1573 bijvoorbeeld: het stucksken datmen toont van eenige koopmanschap (het voorbeeld dat men toont als koopwaar).
Meer etymologievoer: de levendige betekenis achter fantasie
Wist je dat… toveren ter herleiden is aan Germaanse runen?
