De zachte betekenis achter piano
De betekenis van piano: een muziekinstrument met een klavier. Zie een klavier hierbij als een toetsenbord met zwarte en witte toetsen, die bij het indrukken een klank laten horen. Maar stiekem hebben al die woordenboeken het fout: piano betekent letterlijk zacht!
De piano rolt in 1793 als pianoforte onze taal binnen. Jep, vroeger noemden we een piano heel anders! Dit blijkt bijvoorbeeld uit de zin: de toonen van de pianoforte. Deze eerste vorm houdt echter niet lang stand: al sinds 1836 valt het achtervoegsel -forte weg. De betekenis van piano was toen modern toetsinstrument.
De pianoforte: de etymologie van piano
De etymologie van piano brengt ons naar Italië. Piano is namelijk het (oud-)Italiaanse woord voor zacht of vloeiend. Volgens het Etymologisch Woordenboek komt het oorspronkelijk van het Latijnse plānus (glad, strak en evenwijdig).
De eerste Nederlandse naam pianoforte (of fortepiano) is een samentrekking van piano e forte, wat letterlijk ‘zacht en hard’ betekent. De oorspronkelijke bedenker, Bartolomeo Cristofiori, noemde ‘m in 1700 (toen is ‘ie uitgevonden!) zelfs de clavicimbalo col piano e forte. Letterlijk: klavecimbel met zacht en hard. De Italiaanse uitvinder gaf het muziekinstrument deze naam omdat het een verbetering is van de klavecimbel. Deze kon namelijk geen zachte en harde klanken spelen.
Dat -forte uiteindelijk wegviel, komt omdat er aan het begin van de 19e eeuw een verbeterde versie van de pianoforte op de markt gebracht werd. De piano! Deze had gelijkmatigere klanken dan het origineel. In Italië heet de piano echter tot op de dag van vandaag een pianoforte!
Leuk feitje: Een klavecimbel lijkt best wel veel op een piano. Ook de klavecimbel gebruikt druktoetsen en snaren om een toon te genereren. Het verschil? Een klavecimbel is een tokkelinstrument (net als een gitaar)! Druk je een toets in, dan strijkt een pennetje tegen de snaar aan, al ware het een plectrum.
Meer etymologievoer: de oorspronkelijke betekenis van muziek
Wist je dat… gitaar komt van een instrument uit de Oudheid, de kithárā?
