De aangename betekenis achter lekker

De betekenis van lekker is in essentie aangenaam van smaak (smakelijk). Het woord is echter zo in onze taal verweven dat wij Nederlanders het eigenlijk van alles en nog wat gebruiken. Toch heeft zijn oorsprong écht met eten te maken (in misschien een iets andere vorm dan je zou denken).

Lekker had van oorsprong niet betrekking op eten, maar op de mensen zelf. Als wij tegen het eind van de 13^e eeuw lecker schreven, dan bedoelden we hier volgens het Etymologisch Woordenboek ‘gulzig’ mee of ‘gesteld op lekker eten’. Dit blijkt bijvoorbeeld uit deze zin: “Geen man en is so lecker als die giene die quaden adem heuet” (niemand is zo gulzig als diegene die een slechte adem heeft).

Toch duurde het niet lang voordat we het met het eten zelf gingen associëren. Een kleine vijftig jaar na de introductie van lekker, het al zijn hedendaagse betekenis: aangenaam van smaak. “Daer ic cnauwe iet leckers” (waar ik van iets lekkers zou kunnen knabbelen), schreven we rond 1350.

Likken: de etymologie achter lekker

Volgens de etymologie, komt lekker oorspronkelijk van het werkwoord lecken. Dit is een vroege versie van likken, en staat voor ‘met de tong langs iets gaan’. Vroeger zagen we lekker dus als iemand die graag met zijn tong langs eten ging. Dit blijkt ook uit de allereerste varianten van lecker uit 1240: leckerheit (gulzigheid) en leckere (gulzigaard, wellusteling). Hoewel deze associatie met de introductie van het moderne Nederlands rond 1600 verouderde, komt het nog terug in de samenstelling lekkerbek (smulpaap, gulzigaard).

Al zal dit woordje hier niet veel om rouwen, met de miljoen definities en associaties die het er door de jaren bij heeft gekregen. We gebruiken het bijvoorbeeld als een uiting van geur (wat ruikt dat lekker), om gevoel te tonen (ik voel me daar niet lekker bij) en zelfs bij gezondheid (ik ben niet zo lekker). Als je buitenlanders mag geloven, is lekker ook een van de meest kenmerkende woorden uit de Nederlandse taal. En ik geef ze daar lekker geen ongelijk in.

Leuk feitje: Wij zijn niet de enige die lekker (met deze uitspraak) gebruiken. Duitsers spreken van lecker terwijl ze in Zweden läcker zeggen als ze iets heerlijk vinden! Zelfs het Zweeds woord voor smakelijk lijkt op de onze: smaskigt.

Meer etymologievoer: de mysterieuze etymologie achter droom
Wist je dat… charmant zijn oorsprong kent in de magie?